آذراولدوز
اذربايجانا عاييد اولانار
تاريخ : پنجشنبه 17 فروردین 1391 | یازار : اورمولو

يونيوئرسيته يه داخيل اولوب «آذربايجان ديل و ادبيياتي»تدريس ائدير.همين يئرده دوكتورلوك تئزيندن(پايان نامه) مودافيعه ائده­رك دوكتورلوك پيتييي آلير. اونون دوكتورا رساله سي «ابونواسين حيات و ياراديجيليغي»ايدي. ذهتابي باكي شهرينده خانيم دوكتور خاور آسلان ايله ائوله نير.آنجاق 1350 ايلينده سياسي اويونلارا گؤره عائله سيندن آيريليب بغدادا قاچيب و 8ايل اوردا اسكي تورك ديللريني تدريس ائدير. 1978 اينجي ايلينده عاليم پروفسورلوق درجه سيني بغدادين دانشگاهيندان آلير.همين ايللرده ادبي فعالييتي ني گئنيشلنديره­رك «ايتحاد يولو» آدلي قزئته نين چيخماسينا همت گؤسته­رير. بو قزئت ايله ايران ميللت لري اوچون بئش ديلده راديو وئريليشلريني يولا سالير.همين زامان درين علمي تحقيق­لره جوموب، آذربايجان و تورك ديللري و ملت لري حاققيندا بؤيوك اثرلر يارادير. دونيا سوييه سينده دونيا بيلگين لري آراسيندا يئني تئزلر آرايا قويوب ، دونيا عاليم لري نين ديققتيني جلب ائدير.

ايراندا ايسلامي اينقيلاب غلبه چالديقدان سونرا 1358 ده تبريزه دؤنور و تبريز يونيوئرسيته سينده عرب و تورك ديللريني تدريس ائتمه يه باشلايير اما 1362 اينجي ايلده حزب توده نين تهمت لريله دوستاق(زنداني) اولور 4 ايل دوستاقدا(زندان) قالير.1366دا آزاد اولور.داها جدي علمي ايشلره باشلاييب علمي اثرلريني ترتيب له­ييب چاپ اوچون جيدي صورتده چاليشير. نهايت 1378 اينجي ايلين آذر آيي نين اوچونده دونيادان گؤزونو يومور. زهتابينين اؤلومو دونيادا بير بومب كيمي پاتلاميشدير دونيانين بؤيوك عاليم لري،اديبلري ،شرقشناسلاري،ديلچيلر اونون اؤلومون آجيليغيني آيدينجاسينا بيان ائتمكدن چكينمه­ميشديلر. هر ياندا، هر شهرده، هر اؤلكه ده بؤيوك تؤره نلر، بؤيوك ييغينجاقلار قورولموشدور و موختليف بيلگين لر و عاليم لر اؤز اوزونتو لريني سؤيله ميشديلر. بير ايل عرضينده مينلرجه مقاله تكجه ايراندا چاپ اولدو.

75 ياشي اولاركن بير آن(لحظه) ايشله­مكدن دايانمادي،گئجه­ني گوندوزه قاتيب گوندوزو گئجه يه باغلادي يورولمادان ائل اوغروندا تحقيقي ايشلري ايره لي آپاردي. قبري نورلا دولوب روحون شادليغيني تانريدان ديله­ييب آرزولاييريق يولو گل-گئدلي اولسون. دوكتور زهتابي نين نفسي گله نه قده­ر آذربايجان اوچون و دوغما ائلي اوغروندا چاليشدي اؤزونو بير باشا اونودوب خالقيني توتموشدو سانكي ائلينه گؤره، ديري ايدي. او بير اؤيره­تمن يارنميشدي.

اونو الدن وئرن گون خالقيميز توپلانيب عاليمين بالا شهرينده شبستره اوز قويدولار. شبستر اوگون بئله عاليمي قوينوندا بسله دييي اوچون گؤوه نيردي.

اوستادين اثرلريني اوچ اصلي بؤلومه بؤلمك اولار:

1) تحقيقي ايشلر: بو اثرلر تاريخي، ديلچيليك، ادبي تنقيد و سياسي ايجتماعي موضوعلاري احتيوا ائدير.

2) شعرلر: مختلف مستعار آدلارلا-ميشوولو، شبسترلي، كيريشچي و... يازديغي اثرلر گاهدان اوزون منظومه لر گاهدان قيسا شعرلر اولور. هاميسيندا شاعيرين موباريز و خالقا اوره يي نين دؤيونتولريني دويماق اولار.

3) نثر ساحه سينده يازيلان حيكايه­لر و خاطيره­لر: هر اوچ بؤلومده عاليمين گوجلو بير يازيچي اولدوغو  گؤروروك.

شعرلري بونلاردير:

الف)پروانه نين سر گذشتي                                                            د)بذ قالاسي (منظومه)

ب)ائل اوغلو باغبان(منظومه)                                                        ه)چريك حماسه سي(منظومه)

ج)بختي ياتميش(منظومه)                                                             ز)شاهين زنجيرده

شعرله يازيلان بو منظومه­لر هر بيري، بير ديري رومان كيمي قهرمانلارين ايچ دونيالاريني فيكير دونيالاريني آچيقلايير. شاعيرين قهرمانلاري، ميللي قهرمانلارديلار كي وطن اوغروندا، ائل يولوندا جاندان ال اوزوب شرافت و منليك­دن مودافيعه اوچون جانلاريندان اسيرگه ميرلر. عاليمين ديلينده وورغو ايله هر ياتميشي اويادير، اونا ضربه­لر وورور، وطن عشقي اويادير، قايغيسينا قالماغي اؤيره دير.

شعر، زهتابينين الينده بير دؤيوش وسيله­سي دير، اويانيش وسيله­سي دير، ميللتي اويادير و موباريزه يه يؤنه­لدير.اوندا هيجان يارادير و اونا شعور باغيشلايير و گؤزلجه سينه آتالار سوزلريله، شعرلريني بزك وئرير.

تك الين اولماز سسي                 ائل كيمي يولداش گره­ك

آنلاسا ائل قودرتين  اوز وارليغين                  ذيلله­ته، ظولمه­ده ايمز باشيني

هر شئيه غالب گلن                   ائل گوجودور،ائل گوجودور،سئل گوجودور

زهتابي وطندن اوزاقدا ياشييرسادا وطن اوچون ياشاييردي ائلي نين درديني كدريني اوره­يينده داشييردي. ديلينه-ائلينه و آنا يوردونا دريندن  بسله دييي محبتله هله گنجليك سوروردو.

عاليمين اثرلريني اينجه له مك :

1)ايران توركلرينين اسكي تاريخي

بو كيتاب ايرانين ميلاددان 4500 ايل قاباقدان ايسكندرين هوجومونا قده رتاريخيني ايحتيوا ائدير. بيرينجي جيليد1377اينجي ايلين ايكينجي ياريسيندا چاپدان چيخيب چوخ بير آز زاماندا بازاردان قورتولدو.

بو اثره آرخانالاراق بيزلر باشيميزي اوجا توتوب اؤز كئچميشيميزدن مودافيعه ائده بيليريك.حقيقتده اوستاد بو اثريله آذربايجان تاريخينين گيزلين بوجاقلاريني آيدينلاشديريب و مزدور و خائن تاريخچيلرين گؤزونه تورپاق سپميشدير. دوكتور زهتابي بو اثرينده گؤسته­رير آريايي لارين ايران تورپاغينا گلمه سيندن 3500 ايل اؤنجه بو اراضي ده تورك ديللي مدنييتلر قورولموشدور. بورادا سومئرلر، آراتتالار، ايلاملار، كاسيلر، هوريلر، قوتتي لر، لولوبيلر، ماننالار و اورارتورلارحوكومت قوروب مدنييتلر ياراتميشلار.

عاليم بو مدنييتلري تانيتديراراق علمي آراشديرمالاريندا گؤسته­رير بونلارين هاميسينين ديللري ايلتيصاقي اولوب تورك ديللرينين كؤكو ساييلير.اوستاد موضوعلاري هر بوجاقلي طرح ائده­رك بحثي او قده­ر آچير كي داها بير سورغويا يئر قالمير و علمي ايثبات يوللاريلا ايران توركلرينين مدنييتيني آچيقلايير.

اوغوزلارين و ساكالارين آذربايجانا گلمه سي، ماد حوكومتين قورولماسي، هخامنشي سولاله سي ايش اوسته گلمه سي، كوروش تومروس خانيم ايله دؤيوشوب اؤلمه سي و ايسكندرين ايرانا هوجوم گتيرمه سي نين سببلري ايضاح اولوناراق موختليف مدنييت ديللر فولكولور ادبيات نوروز بايرامي و آيري- آيري مراسيملرين كؤكونو آچيقلايير. ايران توركلرين اسكي تاريخينين ايكينجي جيليدي 1379دا چاپدان چيخدي بو اثرده ايسكندر هوجوموندان سونرا آتروپاتئن دؤلتي پارتلار و ساساني لر سولالري آچيقلاناراق اونلارين سياسي قورولوشو مدنييت دورومو ديل و ميللي دورومونو آراشديرير اؤزه­لليك­له ساساني­لر زامانيندا آذربايجان ميللتي نين تشككولو و ادبي ديليميزين فورمالاشماسي ساحسينده چوخ گؤزه­ل و علمي معلومات وئرير.

 

2)معاصر ادبي آذربايجان توركجه سي(سس-صرف)

بغداد دانشگاهيندا ايشله دييي ايللر هر ايل آوروپايا گئدردي. ايلك آوروپا سفرلرينين بيرينده غربي آلماندا يوزلرله ايران آذربايجانيندان اولان طلبه گنجلرله تانيش اولدو. بونلارلا صحبت و دانيشيقلاردا اونلارين چوخلاري آنا ديللريني اؤيره­نمك ايسته­ديكلريني بيلديره­رك دئيرديلر كي بو ايش اوچون اؤيره­نمك وسيله سي آنا ديليميزين قايدا كيتابي يوخدور.

زهتابي بئله بير كيتابين يازماسينا سؤز وئرير. بو كيتابي«ايران توركجه سينين صرفي»آدي آلتيندا يازيب اونلارا گؤندردي و اونلار اونو 1355-اينجي ايلده آلماندا چاپ ائتديلر. بو كيتاب ايسلامي اينقيلابين اوللرينده تهران­دا يئني دن باسيلدي(چاپ اولوندي).

1368-اينجي ايلدين اوللرينده تبريز راديوسو ايداره سينين(برون مرزي) شعبه سيندن پروفوسورا مراجيعه ائده­رك معاصير ادبي، آذري ديليني او شعبه نين ايشچيلرينه تدريس ائديب اؤيرتمه­يه تكليف اولور. معاصير ادبي آذري ديلي (سس و صرف) كيتابي مئيدانا چيخير.

ديليميزه عاييد اولان و آز زامان ايچينده بوللو- بوللو يازيلان كيتابلار ايچينده هله­ده  ده­يرلي و علمي سويه­يه ماليك اولان اثرلرين بيريسي بو كيتابدير. بو اثرده ديليميزي لاپ ساده دن باشلاييب سون درجه چتين جومله­لره قده­ر اؤيره­تمه­يه چاليشير. سس حاققيندا حرفلر و اليفبا سسلرين موختليف طبقه لندييي(اينجه قالين دوداقلانان دوداقلانمايان و...)، سس اويغونلوغو، هيجانين نه اولدوغو، وورغو، كلمه­نين يارانماسي، ساده و دوزه­لتمه سؤزلر، شكيلچي­لر و جومله نين موختليف قيسمتلريني تشكيل ائدن هاميسي بير بيرينين آرديجا گلير.

زهتابي و مطبوعات عالمي:

پروفسور زهتابي25 ايل سورگونده ياشاركن بير آن وطندن غافيل اولماميشدي اونون يانيندا سياسي موباريزه ايله فرهنگي موباريزه بيرلشميشدير. گاه مطبوعات ايشينده چاليشيب درگي لر يولا سالميش گاه راديو وئرليشلريني ساهمانلاييب، آنا ديلينده ميللي مسئله­يه توخونماغي و خالقيميزين فرهنگي دردلريني سؤيله­مك اوچون چاليشميشدير. ايرانلي مترقي تورك و روشنفكر جمعييتي نين اورگاني اولان بيرليك نشرييه سي نين ايلك ساييسي 1354-ونجو ايلين شهريور آييندا آذربايجان دموكرات فرقه سي­نين رسمييت­له آچيليشي موناسيبتيله 1324-ونجو ايل شهريورين 12سي چيخميشدير هر سايين باشيندا بو عونوان يازيليردي:بيز ستارخان، حيدرخان­، خياباني،پيشه وري و بهرنگي­نين يولو ايله گئديريك

بو نشريه ايكي صحيفه ده و ايكي ديلده(توركجه-فارسجا)چاپ اولوب ياييليردي. نشريه نين مجموعه سي 1358 اينجي ايلده تبريزده ياييلدي.

بو نشريه 4 ايل آيليق صورتينده چاپ اولاراق سياسي و فرهنگي مسئله­لري بيرگه ايره­لي آپاريب، شاه رژيمينين چيركين خيانتلريني آچيقلاييب و اوخوجولاريندا ميللي و سياسي اويانيش ياراديردي

 

سو دئييبدير منه اولده،آنام اب كي، يوخ

يوخو اؤيرتدي اوشاقليقدا منه، خواب كي،يوخ

ايلك دفعه كي، چورك وئردي منه نان دئمه­دي

ازليندن منه دوزدانه، نمكدان  دئمه­دي

آنام، اختر دئمه يبديرمنه، اولدوز دئييب او

سو دوناندا، دئمه ييب يخدي بالا، بوزدئييب او

قار دئييب ،برف دئمه ييب،دست دئمه­ييب الدئييب او

منه هئچواخت بيا سويله­مه­ييب،گلدئييب او

ياخشي خاطيرلاييرام، ياز گونو آخشام چاغي­لار

باغچانين گون باتانيندا كي،آيليق گون ياييلار

گل:دئيه ردي،داراييم باشيوي آي نازلي بالام!

گلمه­سن گر، باجيوين آستاجا زولفون دارارام

او دئمه­زدي كي ،بيا شانه زنم بر سر تو

گر نيايي بزنم شانه سر خواهر تو

بلي،داش ياغسادا گؤيدن،سن او سان من ده بويام

وار سنين باشقا آنان،واردي منيم باشقا آنام

اوزومه مخصوص اولان باشقا ائليم واردي منيم

ائليمه مخصوص اولان باشقا ديليم واردي منيم

ايسته سن قارداش اولاق، بير ياشاياق،بيرليك ائدك

وئريبن قول-قولا، بوندان سورا بير يولدا گئدك

اولاً،اوزگه كولك لرله گرك آخماياسان

ثانياً، وارليغيما، خالقيما خور باخماياسان

يوخسا گر زور دئيه سن ميلتيمي خوار ائده­سن

گون گلر، صفحه چؤنر، مجبور اولارسان گئده­سن

قايناق:http://tehranturk3.blogfa.com/post/13



گؤنده ر 100 درجه کلوب دات کام گؤنده ر     بؤلوم لر: اجتماعي
آرشیو
سون یازی لار
یولداش لار
سایغاج
ایندی بلاق دا : نفر
بوگونون گؤروشو : نفر
دونه نین گؤروشو : نفر
بوتون گؤروش لر : نفر
بو آیین گؤروشو : نفر
باخیش لار :
یازی لار :
یئنیله مه چاغی :