آذراولدوز
اذربايجانا عاييد اولانار
تاريخ : سه شنبه 29 آذر 1390 | یازار : اورمولو
                  
كئچميش لرده چيلله گئجه‌سي كورسونون دؤوره‌سينه ييغيشيب گئجه ياريسينا جان ديئيب گولوب صؤحبت له شرديلر. شاما دا پيلو و يا كوفته پيشي‌ره‌رديلر و شامي يئديك دن سورا، مئجمه‌‌ئي يه دوزدوك ‌لري يئمه‌لي لري آرايا قويوب قورتولونجا يئيه‌رديلر.

چيلله گونو نيشانلي اوغلانلار، نيشانلي‌لارينا چيلله ليك يوللايارلار و گئجه‌ني قوهوملار بير يئره ييغيشاركن آغا- خانيم‌لار بير- بيرلريندن آيري قووال چاليب اي‌له نرلر. اورمولو لار دئيه‌رلر كي‌ كيچيك چيلله بؤيوك چيلله‌دن سويوق اولار. نييه‌كي كيچيك چيلله گلمه ميشدن آند ايچركي «ائله سوووخ اولاجه‌يم اوشاخلاري بئشيكده قورو دام».

كيچيك چيلله‌نين آخيرلاري داوارلارين دوغوم واختي و پيشيك‌لرين ميروولانمالاري‌دير و اسفند آيي‌نين بايرام آيي اولدوغونا گؤره، ياغان قارلارا چئشيدلي آدلار وئريله‌ر‌كي اونلارا موشتولوقچي قار ، بيلديرچين قاري، قار قار قاري، سئرچه قاري و چرشنبه قاري دئيه‌رلر. بو قارلار بير سيرا قارلارديلار كي دوام‌لاري آزدي و أريديكجه قاباقكي قارلاري دا اؤزلري‌له أريده‌رلر و ائل ايچره قاريئيه‌ن آدلانارلار.

اسفندين اورتالاريندا بير جوره بولبول تاپيلاركي اونا «چيخ يازا» دئيه‌رلر و باهارين موشتولوقچوسودور. بولبول اوخودوقجا «چيخ يازا» دئيه‌ر و چيخ يازا گلنده حاجي لئي‌لك‌لرين باهارين گلديسيندن خبري اولوب سولارا ايشه‌ركن سولاري قيزديرار.

 

خوي :

جماعت كاسيب دان دولتليه لازم بيلرلركي بازاردان پشمك و حالوا آليب ائوه آپارسين‌لار. چيلله‌يه گؤره بير مئجمه‌ئي حاضيرلايارلار كي ايچينده پشمك، حالوا و قارپيز اولار. شامادا تويوق پيلوو يا پيلو و خوروش پيشيره‌رلر. شامدان سورا ائوين بؤيوي يئمه‌لي‌لري بؤلوشدوروب اوتورارلار صؤحبته.

نيشانلي قيزلارا يوللانيلان خونچادا اون ايكي بشقاب اولار. بو بشقاب‌لارا پشمك، ميلاخ، جوربه‌جورحالوا، قارپيز، شيرني و آيري- آيري ميوه‌لر دوزوب اورتادا بير بوخچا اولاركي خلعت دئيله‌ر و عبارتدير گلين دونو نان قيزيل دان. قيز ائوي چوخ احتراملا خونچالاري قوناق اوتاقينا قويوب حامبالا انعام وئريب يولاسالارلار. سورا دوست تانيشا و قوهوم‌لارا خبر وئره‌رلركي خونچالاري گليب گؤرسون‌لر. قوهوم قونشو خونچالاري گؤردوكده شادليق ائده‌رلر و اونون يئمه‌لي لريندن يئيب دئيه‌رلر: «ائولري آباد».

چيلله گئجه سينده اوقيزلاراكي تزه أر ائوينه گئديب‌لر، عائله‌لري طرفيندن چيلله ليك يوللانار و عقيده بونادير بئله ليك‌له چيلله‌نين آغزي شيرين اولوب قيش خوشلوق ايله كئچر. خونچالارا دوزوله‌ن حالوا لار اوچ جوره اولار: 1- چونجود‌ حالواسي 2- جه‌ويز حالواسي 3- كئشير حالواسي

«خوي‌» ون «پره» سينده، چيلله گئجه‌سي نيشانلي اوغلانلار آتا آنا‌لاري‌له بيرليكده آداخلي‌سي گيله گئديب اؤزلري‌له بير قوغون‌دا آپارارلار. قوغونو اوتاقين وسطينده بؤيوك بير مئجمه‌ئيه قويارلار. گلين‌ين آتا آناسيندان باشقا آيري قوهوم‌لار‌دااولارلار. سونرا گلين پرده داليندان ائشيه چيخيب سلام وئره‌ركن چوخ مؤدب حالدا بير بوجاق‌دا اي‌له‌شر و واختي چاتاركن بيچاقي أْله آليب قوغونو ديليم- ديليم بؤلوب پايلايار.

رسم‌دير كي قوغون بير ديليميني كوچه قاپيسي‌نين آغزينا قويارلار تا يوخسول بير آدام اونو گؤتوروب يئمك له ائوده‌كي اوغلان قيزلارين بختي آچيلا و گلين ايله داماد قوشا قاريالار. اوغلان آناسي بو آندا نيت ائده‌ركي اوغلو، آلديقلاري گليني بوشامايا. بو ائلين سئويملي رسم‌لريندن بيري بودوركي هئچ كيشي گرك آرواديني بوشامايا. هابئله رسم ديركي چيلله گئجه‌سي شريت دن پالتار آسالار. صوبح اذاني‌ناچان پالتارلار شريت‌دن دوشورسه، بو اينام‌دا اولارلاركي بو ايل قيشي سويوق و قار- بورانلي اولاجاق و گرك‌كي أين‌لريني بركيديب پالتار‌لاريني چوخالدالار

 

چالديران (قره‌عيني):

چيلله گئجه‌سي قوهوم قونشولار بير يئره يغيشماقلا فال آچيب چيلله‌»ني «بدر» ائله‌رلر. بو مراسيم ده ائل طايفانين بوتون اوغلان قيزلاري و خانيم‌لاري شركت ائده‌ركن. ائو صاحابي فال توتماق دان قاباق، قوناقلارا قاوورقا و «هديك» وئره‌ر. بوغداني يويوب پيشيره‌ركن اونا بير آز دوز و جويز ايچي قاتارلار كي هديك دئيله‌ر. قاوورقادا ساج اوستونده قاوورلانميش بوغدادير. بونلاري يئديك‌دن سونرا مراسيمه باشلايارلار. قيزلاردان بيريني كي هاميدان اوتانجاق و باش آشاغي دير سئچه‌رلر كي گئده بولاقدان سو گتيره. سويا گئتيدك ده يولدا گرك كيمسه ايله دانيشمايا، دؤنوب دالي يا باخمايا، آستيريب اؤسكورمه‌يه و سو قابيني يولدا يئره قويمايا و اگر بو ايش‌لردن بيريني گؤرورسه، نيتي‌ باطل اولار و گرك قايدا تزه‌دن باشلايا.

گتيريله‌ن سويو باشقا بير قاباتؤكوب ايكي اي‌نه كي باشلارينا پامبوق دولانيب ديرسويون ايچينه سالارلار. او اي‌نه‌كي باشينا چوخ پامبوق دولانيب بير اوغلان آدينا و او ا‌ي‌نه‌ كي پامبوقي آزدير، بير قيزين آدينا سويا سالينار. اي‌نه‌لر سويون اوزه‌رينده بير- بيرلرينه ياپيشيرسالار دئيه‌رلر كي بونلار بير بيرلري‌نين قسمتي ديلر. اگر اي‌نه‌لر بير- بيرلرينه چاتماسالار دئيه‌رلر هره سي‌نين قيسمتي آيري‌دير. بو فالي بؤيوك چيلله‌نين اونونجو گئجه‌سينده ياداكيچيك چيلله‌‌نين اول گئجه‌سينده توتارلار.

باشقا بير فال‌دا واركي اونا مؤهره‌ فالي ياكوپه سالماق دئيه‌رلر. بولاقدان گيتريلن سويون اوزه‌‌‌رينه اؤرتوك چكرلر واؤزگه‌دن گيزلي هره اؤز اوره‌ينده نيت ائده‌ركن سويا بير مؤهره يا مينجيق سالار.

سونرا بير قيز جيغاز أليني سويا ساليب مينجيق يا مؤهره لري بير- بير چيخاراركن بير ماهني يا باياتي‌دا ديله گتيره‌ر. سؤزونو ديئيب قورتارديقدا، آليني آچيب او وجوندا كي مؤهره‌ني گؤرسه‌در. مؤهره صاحابي، اوخونان ماهني يا باياتي دان اؤز نيتي نه گؤره تعبير ائده‌ر. مثلا بير قيزكي نيت ائديب تئز ليكله أره گئده جك يايوخ، بو ماهني اوخونورسا سئوينجك اولار:

ألينده بايدا گلين دورموشدي چايدا گلين

آللاه مورادين وئرسين آچيلان آيدا گلين

يا اگر بير قوجا خانيم نيت ائده‌كي اؤلنه‌جان اونا مشهد، كربلا و مكه زيارتي قسمت اولاجاق يا يوخ بو باياتي دئيليرسه اوره‌ك دن بير آه چكيب كدرله‌نر:

گؤزون قالدي گؤزومده تاب قالمادي ديزيمده

گؤيول ايستير أل يئتمير حسرت قالدي گؤزومده

 

ماكو:

ماكو و اونون كندلرينده ايسه، ائل ايچره‌ فال توتماق مرسوم دور آمما بو ايشي كيچيك چيلله‌نين آخير گئجه‌سي گؤره‌رلر. بير نفري بولاغ باشينا يوللايارلار كي گئديب سوگتيره‌ و گئديب گلنه‌جان گولمه‌يه، دانيشماغا و دالي يا چؤنوب باخماغا حقي يوخدي. سويو گتيرديك ده اونو بير قابا تؤكوب ايكي دانا پامبوغ لا سرينميش اي‌نه‌ني سويا سالارلار. بو اي‌نه‌لر بير- بير لرينه چاتير سالار او آدام كي اي‌نه‌لري سويا آتيب دي سئوگي سينه قوووشابيله‌ر يوخسا، سئوگي‌سي اؤزگه‌يه قيسمت اولار. بو ايشي گئجه‌نين سونوناجان نوبت ايله تكرار ائده‌رلر و بيرليكده بو شعرلري اوخويارلار:

آي چيلله چيلله قارداش آتين قمچي‌له قارداش

بير گلدين دانيشماديخ قلبيم آچيلا قارداش

.

قوشا چاي (مياندواب) :

مياندوآب را چيلله‌يه بير ايكي هفته قالان، آروادلار ائوين هيسين آليب سلقه سهمان ائده‌رلر. نيه‌كي ايكي چيلله آراسي ائولري تؤكمزلر و دئيه‌رلر: «چيلله‌ ني‌ سينديرماريخ»

چيلله گئجه‌سي ياخشي شام پيشيريب يئديك دن سورا، قارپيز و حالوادا آرايا چيخار و معتقدديلر كي شيرين يئمك‌له چيلله هاواني سويودماز و جماعتي اذيت ائتمز. گئجه ياتاندا دا آينايا باخيب ياتارلار. چيلله‌نين آخير گونو خانيملار حالوا پيشيريب دئيه‌رلر: «ايندي كه قيش بيزيم ائويميزدن چيخيب گئده‌جك قوي آغزي شيرين گئتسين او گونون آخشام چاغي‌سي دا اوديانديريب اوستوندن آتيلار كن دئيه‌رلر: «چيلله قوودي، چيلله قوودي، سحر مينجيق، سحر مينجيق»

مياندوآب خلقي ايكي چيلله‌ني قارداش بيلرلر. بؤيوك چيلله ني بؤيوك قارداش و كيچيك چيلله‌ني كيچيك قارداش. اسفند آي‌نين 10 گون اولينه‌ده چيلله بئچه دئيه‌رلر.

 

سيد ابوالقاسم انجوي شيرازي

ترجمه : عليرضا ذيحق

    


گؤنده ر 100 درجه کلوب دات کام گؤنده ر     بؤلوم لر: اجتماعي
آرشیو
سون یازی لار
یولداش لار
سایغاج
ایندی بلاق دا : نفر
بوگونون گؤروشو : نفر
دونه نین گؤروشو : نفر
بوتون گؤروش لر : نفر
بو آیین گؤروشو : نفر
باخیش لار :
یازی لار :
یئنیله مه چاغی :